Od 2007 roku docieramy do ludzi – świadków historii, którzy chcą podzielić się swoimi wspomnieniami. Nasze Centrum Dokumentacyjne zgromadziło już ponad 800 relacji historii mówionej oraz niezliczone ilości zdjęć, pamiątek i historycznych dokumentów.

[więcej…]  

O Centrum

Podstawowym zadaniem Centrum Dokumentacyjnego Ośrodka „Pamięć i Przyszłość” jest gromadzenie, opracowywanie i udostępnianie zbiorów archiwalnych.

Szczególne miejsce zajmują relacje „świadków historii” gromadzone od początku istnienia Ośrodka „Pamięć i Przyszłość”. Liczące już ponad 800 świadectw Archiwum Historii Mówionej stanowi bazę źródłową dla badaczy coraz chętniej wykorzystujących w swojej pracy naukowej metodę historii mówionej (oral history). Znakomita większość relacji dotyczy powojennych dziejów Dolnego Śląska czy też szerzej – ziem zachodnich i północnych Polski, a ich tematyka jest bardzo zróżnicowana – od życia codziennego po działalność opozycyjną. Nie brakuje też wspomnień wojennych osób, które po 1945 r. znalazły nowy dom na Dolnym Śląsku. Wydzieloną grupę relacji stanowi Archiwum Sybiraków – zbiór relacji przekazanych Centrum Dokumentacyjnemu przez wrocławski Oddział Związku Sybiraków, dokumentujący pobyt „na nieludzkiej ziemi” osób, które po powrocie do ojczyzny zamieszkały na Dolnym Śląsku. Archiwum Historii Mówionej cały czas się powiększa.

Pozyskiwane są zarówno pojedyncze relacje, jak i – dzięki uruchomieniu przez Ośrodek „Pamięć i Przyszłość” konkursu Grant Oral History – całe serie związanych ze sobą tematycznie świadectw.

Co oprócz świadectw?

Obok relacji w zasobie Centrum Dokumentacyjnego znajduje się kilkadziesiąt tysięcy fotografii. Podstawę tego zbioru stanowi kolekcja zdjęć Zbigniewa Nowaka, wieloletniego fotoreportera „Wieczoru Wrocławia”. Pochodzące z lat 1960-2003 fotografie są unikalną dokumentacją życia codziennego Wrocławia i Dolnego Śląska. Nie mniej cenne są zdjęcia innego wrocławskiego fotografika Stanisława Kokurewicza, a także liczne fotografie przekazywane przez darczyńców.

festung_breslau.jpg

W zbiorach Centrum Dokumentacyjnego znaleźć można także wiele dokumentów, druków, czasopism i różnego rodzaju wydawnictw (ulotnych, bezdebitowych). Oddzielną kolekcję stanowią muzealia i zabytkowe przedmioty codziennego użytku, których liczba stale wzrasta (szczególnie od czasu przygotowywania wystawy „Solidarny Wrocław”). W ostatnim czasie zbiory Centrum Dokumentacyjnego powiększyły się o szereg ciekawych i nierzadko cennych przedmiotów w wyniku ogłoszonej w listopadzie 2011 r. akcji zbiórki pamiątek historycznych pod hasłem „Uwolnij historię”. Wśród przekazywanych bezinteresownie przez życzliwych mieszkańców Wrocławia i Dolnego Śląska przedmiotów znajdują się archiwalne fotografie pochodzące z albumów rodzinnych, dokumenty, pamiątki działalności opozycyjnej w latach 80. XX w. (wydawnictwa bezdebitowe, ulotki, znaczki), a nawet tak powszechnie pożądane w PRL przedmioty, jak zachowany w idealnym stanie radioodbiornik „Pionier”, adapter „Bambino” czy pralka „Frania”.

Bardzo cennym nabytkiem jest kolekcja Henryka Tomaszewskiego, założyciela Wrocławskiego Teatru Pantominy, na którą składają się przede wszystkim lalki i zabawki, a która jest przechowywana jako depozyt w Muzeum Miejskim Wrocławia.

Za_wiadczenie.jpgWszystkie zbiory w zasobie Ośrodka „Pamięć i Przyszłość” są dostępne dla zainteresowanych badaczy, studentów, dziennikarzy itp. w siedzibie CentrumDokumentacyjnego. Stanowią także podstawę do organizowania wystaw i przygotowywanych publikacji przez Ośrodek „Pamięć i Przyszłość”. Od 2. połowy 2011 r. zbiory są ewidencjonowane i opracowywane w programie Mona 3-W, co w przyszłości pozwoli na pełne ich udostępnianie w Internecie (opis obiektu wraz z multimediami: nagraniami, filmami, wizerunkami elektronicznymi).

Pracownicy Centrum Dokumentacyjnego wykonują także ogólne i szczegółowe kwerendy na potrzeby własne Ośrodka oraz instytucji i osób zewnętrznych.

Kolekcja Zbigniewa Nowaka

Zbigniew Nowak urodził się w 1936 r. Jako ośmioletnie dziecko przyjechał do Wrocławia. Był świadkiem wielu przełomowych momentów w historii miasta od Festung Breslau, po „Solidarność”, pielgrzymki Jana Pawła II i powódź tysiąclecia w 1997 r. Fotografią zainteresował się podczas studiów na geografii na Uniwersytecie Wrocławskim. Po studiach rozpoczął prace jako nauczyciel w jednej z wrocławskich szkół. W latach 1967-2004 pracował jako fotoreporter dla „Wieczoru Wrocławia” – wrocławskiej popołudniówki. Wykonał kilkadziesiąt tysięcy zdjęć dokumentujących życie miasta w trzech ostatnich dekadach XX w. Kolekcja ta została zakupiona przez Ośrodek „Pamięć i Przyszłość” i jest opracowywana. Jej cześć jest obecnie prezentowana w galerii internetowej.

DIGITALIZACJĘ ZDJĘĆ ZREALIZOWANO ZE ŚRODKÓW MINISTRA KULTURY I DZIEDZICTWA NARODOWEGO POCHODZĄCYCH Z FUNDUSZU PROMOCJI KULTURY –PROGRAM: DZIEDZICTWO KULTUROWE, PRIORYTET: TWORZENIE ZASOBÓW CYFROWYCH DZIEDZICTWA KULTUROWEGO.

Wspomnienia Sybiraków

W lipcu 2007 r. Oddział Związku Sybiraków we Wrocławiu przekazał Ośrodkowi 65 unikatowych wspomnień sybirackich, zebranych w latach 90. XX w., Wspomnienia te stanowią doskonałe źródło do badania wywózek Polaków na Sybir w okresie II wojny światowej i później oraz powrotów do Polski. W ofiarowanym zbiorze znalazły się także kasety magnetofonowe z nagraniami wspomnień, książki i periodyki o tematyce sybirackiej.

Poniżej prezentujemy skany wspomnień Sybiraków:

Sybiracy - bibliografia

Wykaz książek, opracowań i czasopism przekazanych Ośrodkowi „Pamięć i Przyszłość” przez Związek Sybiraków – Oddział Wrocław

KSIĄŻKI I OPRACOWANIA:

 

  1. 60 lat temu na Zamojszczyźnie, red. S. Ozonek, D. Pasiak-Wąsik, Warszawa 2003
  2. 75 lat Związku Sybiraków, Wydanie Jubileuszowe, red. Z. Daniszewska, K. Jaśniewicz, Cz. Szczyglewski, Z. Rzyski, L. Zgłobicka-Węcławska, Wrocław 2004. (2 egzempl.)
  3. Aleksiewicz-Zagórska W., Syberyjskie blizny, Warszawa 1993
  4. Almanach Sybiraków Podbeskidzia, red. J. Pysz, Bielsko-Biała 2015
  5. Archiwum Wschodnie, red. A. Dzienkiewicz, J. Michałowska, E. Rybarska, t. 2, Warszawa 2008 (2 egzempl.)
  6. Bazuń D., Kaźmierczak-Kałużna I., Pokrzyńska M., Matki Sybiraczki – losy i pamięć. Polskie kobiety zesłane w głąb ZSRR, Zielona Góra 2012
  7. Boćkowski D., Jak pisklęta z gwiazd. Dzieci polskie w ZSRR w okresie II wojny światowej, Warszawa-Wrocław 1995
  8. Bieńkowska D. I., Między Brzegami, Londyn 1978
  9. Biesiada R., Przez Radziecką Azję środkową, Warszawa 1976
  10. Bilińska K., Karolinka w Pitsfordzie, Londyn 1999.
  11. Borucińska K., Tamta rzeczywistość (zsyłka 1940-46), Grudziądz 2004
  12. „…boso, aż do Polski…” -wspomnienia Sybiraków, cz. 1, Jelcz Laskowice
  13. „…boso, aż do Polski…” -wspomnienia Sybiraków, cz. 2, Jelcz Laskowice
  14. Burzyński K., Wspomnienia Sybiraka, łomża 2004
  15. Bwana W., Polskie duszpasterstwo zagranicą: Persja i Afryka brytyjska w latach 1942-1950 (reportaż napisany przez kapelana W.P.), b.m., b.r.
  16. Chmielewski S., Chmielewski Z., Zapiski niebohaterskich przeżyć. W sowieckiej niewoli, Wrocław 2002
  17. Cisak E., Sanktuarium Maryjne w Grodźcu, Grodziec 1993
  18. Czajkowski B., Do grobowej deski – portrety Sybiraków, Warszawa 2005
  19. Czarnecki W. A., Wspomnienia sapera z 5 Dywizji Syberyjskiej ps. „Kotwicz” 1918-1921, Wrocław 2011
  20. Deportowani w Komi ASRR, red. E. Rybarska, Warszawa 2008
  21. Dolnośląski informator Sybiraków, red. B. Dudzińska, Z. Helwig, T. Kaklin, W. Puchała, J. Listwan, Wrocław 1997
  22. Dzięgielewski T., Martyrologia Józefa Dzięgielewskiego, Wrocław 2004 [wyd. nakładem autora]
  23. Gaik R., Ufaj, że wrócę, Wrocław 1992. (2 egzempl.)
  24. Gaik R., Ufaj, że wrócę. Suplement, Co było potem?, Wrocław 2001/2002 (2 egzempl.)
  25. Gdy gaśnie pamięć ludzka…, [Białystok], b.r.
  26. Głowacki A., Sowieci wobec Polaków na ziemiach wschodnich II Rzeczypospolitej 1939-1941, łódź 1998
  27. Golgota Wschodu. Materiały pomocnicze dla nauczycieli w 60. rocznicę zbrodni w Katyniu, Warszawa 1999 (2 egzempl.)
  28. Grób nieznanego Sybiraka w Białymstoku, Białystok 2008
  29. Horyń R., Przed czerwonym trybunałem, Warszawa 2010
  30. Jarosz S., Wspomnienia Syberyjskie, Głowienka 1993
  31. Jesteśmy, by pamiętać…, red. M. Kościukiewicz, S. Trzeciakowska, Białystok 2012 (2 egzempl.)
  32. Kaplica Zesłańców Sybiru im. św. Rafała, red. Z. Helwing, J. Fenc, W. Kowalczyk, Cz. Steiner, Wrocław 2008 (2 egzempl.)
  33. Kłusek J., Za mało żeby żyć, za dużo żeby umrzeć, Wrocław 2006
  34. Kociuba M., Szumiały nam drzewa tajgi, Wrocław 2000
  35. Konkurs „Losy Polaków na Wschodzie w latach 1939-1956”, red. W. Wojnicz, Wrocław 2008 (2 egzempl.)
  36. Kronika wydarzeń w historii oddziału i kół Związku Sybiraków Oddziału Wrocław, Wrocław 2004 (2 egzempl.)
  37. Krukowski K., Z Melpomeną na emigracji, Warszawa 1987
  38. Kubasik M., Legniccy Sybiracy, Legnica 2015
  39. Kuczyński A., Syberyjskie szlaki, Wrocław 1972
  40. Kuczyński A., Ludy dalekie a bliskie 1989
  41. Kwiatkowska M., Listy z zesłania, Warszawa 2003
  42. Kwiecień – miesiąc pamięci Golgoty Wschodu we Wrocławiu, red., J. Fenc, Z. Helwing, K. Jaśniewicz, J. Juszkiewicz, W. Kowalczyk, Wrocław 2007 (2 egzempl.)
  43. Kwiecień – miesiąc pamięci Golgoty Wschodu we Wrocławiu 2011, red. W. Kowalczyk, Wrocław 2011
  44. Kwiecień – miesiąc pamięci Golgoty Wschodu we Wrocławiu 2013, red. W. Kowalczyk, Wrocław 2013
  45. Kwiecień – miesiąc pamięci narodowej we Wrocławiu, red. J. Fenc, Z. Helwing, W. Kowalczyk, Wrocław 2009 (2 egzempl.)
  46. Lukas M. M., Umarł w łagrach marzenia, Wrocław 1997
  47. łęczycka M. J., Zsyłka, Lata 1940-1946 w Kazachstanie, Wrocław 1989
  48. Machoń W., To już 60 lat od tamtych dni 1940-2000, Chocianów 2000 (2 egzempl.)
  49. Macudzińska M., Pamiętaj o tym, że jesteś Polką, środa śląska 2007
  50. Makulski E., Powołanie i służba, Licheń 2004
  51. Małopolska-Górska W., Ziemia święta – wybór reportaży, Wrocław 2001
  52. Markow G., Syberia, Toruń 1976
  53. Mądro R., 1940-1994, Lublin 1995
  54. Michalewska T., Pan Olek, Historia Aleksandra Kalińskiego, zesłańca z Wileńszczyzny na Zachodnią Syberię, a po wojnie przesiedleńca na Ziemie Zachodnie, żagań 2007
  55. Mikulski T., Ale mieć przed sobą świat…, Wrocław 2003
  56. Mikulski T., A jednak do domu wróciliśmy, Wrocław 2004
  57. Milan F., Powiedz Polsce, [w:] Bohaterowie trudnych czasów, t. 5, łódź 2008, s. 85-94 [nadbitka]
  58. Monument. Sybiracki Znak Pamięci w Licheniu, Warszawa 2001
  59. Niezgoda-Górska W., Dosyć nam Sybiru, dosyć Kazachstanu, Wrocław 2004
  60. Pamięć zmarłym – żyjącym pojednanie, Białystok 2013 (2 egzempl.)
  61. Pankiewicz J., Pankiewicz W., Czarne dni 1940-1946, Przemyśl 2001
  62. Polacy w Indiach 1942-1948 w świetle dokumentów i wspomnień, red. L. Bełdowski, J. Chmielowska, T. Glazer, W. Kleszko, D. Pniewska, J. K. Siedlecki, Warszawa 2002
  63. Prace nagrodzone w IV edycji konkursu „Losy Polaków na Wschodzie w latach 1939-1956”, red. W. Wojnicz, Wrocław 2010
  64. Prace nagrodzone w IV edycji konkursu „Losy Polaków na Wschodzie w latach 1939-1956”, red. M. Krasucki, Wrocław 2012
  65. Przeżyli by pamiętać…: wydawnictwo upamiętniające powstanie Pomnika Sybiraków w Legnicy, red. B. Słomczyńska, Legnica 2015
  66. Rossowski L. J., łódzcy Sybiracy 1989-2003, łódź 2003
  67. Rozwadowski A., Syberia raz jeszcze, łódź 1998
  68. Rymaszewski S., W obronie zaginionych krzyży, Gdańsk 2006
  69. Ryżko S., Z Panem Bogiem w łagrach, Lublin 2004
  70. Sanktuarium Golgoty Wschodu, t. 1, Wrocław 2002
  71. Sanktuarium Golgoty Wschodu, t. 2, Wrocław 2006
  72. Siedlecka B. (z domu Młynarek), Pamiętam. Młynarek A., śladami pamięci mojej siostry Barbary, [Lasówka], b.r.
  73. Smalewski J. S., Opowiedział mi Maks, Maks i Aldona, Warszawa 1996
  74. Smalewski J. S., Opowiedział mi „Maks”. Aresztowanie, „dapros”, „wojennyj sud”, Legnica 1994
  75. Sobków M., Dwa lata w „raju”. Lekarz w więzieniach i łagrach NKWD, Wrocław 2006
  76. Sobków M., Historio, historio…, Wrocław 2007
  77. Stepska-Kot E., Zachować od zapomnienia, Skrzyszów 2010
  78. Szumowski Z., Zapiski żołnierskie, Wrocław 2001
  79. śladami znaków pamięci polskiej Golgoty Wschodu, red. B. Hryniewiecki, Białystok 2005
  80. śladami znaków pamięci polskiej Golgoty Wschodu, red. B. Hryniewiecki, Białystok 2007 (2 egzempl.)
  81. śladami znaków pamięci polskiej Golgoty Wschodu, red. B. Hryniewiecki, Białystok 2009
  82. śladewska M., Z Kresów Wschodnich na Zachód, Wrocław 2001
  83. Tak było… Sybiracy wyszli z Andersem, red. T. Gąsiorowski [et al.] Kraków 2002
  84. Tarkocińska Z., Ociosani, Wrocław 1996
  85. Tarkocińska Z., Odłączona od macierzy „Warthegau” nazwana, Wrocław 2011
  86. Tarkocińska Z., Oswobodzeni – czyli zniewoleni Kresowiacy, Wrocław 2011
  87. Tarnawski T., Zaśpiewy Syberyjskie, świdnica 1993
  88. W ogniu, pyle i krwi, red. J. Koniusz, H. Szylkin, Zielona Góra 1999
  89. Wieczna pamięć zesłańcom Sybiru: 25-lecie Oddziału Puławskiego Związku Sybiraków 1989-2014, Puławy 2014
  90. Wiedza i Pamięć, Konkursy Wiedzy o Sybirakach w latach 2011-2012, Lubań 2012
  91. Wierzbicka M., Lwów-Ural-Komi. Więzienie, łagry, zesłanie, Wrocław 1993
  92. Wiland R., Niedokończone dzieciństwo, Esperance 2008
  93. Wspomnienia sądeckich Sybiraków, Nowy Sącz 2005
  94. Wspomnienia Sybiraków, t. 1, red. J. Kobryń, Bystrzyca Kłodzka 2008
  95. Wspomnienia Sybiraków, t. 2, red. J. Kobryń, Bystrzyca Kłodzka 2010
  96. Wspomnienia Sybiraków: zbiór tekstów źródłowych, cz. 3, red. J. Kobryń, J. Kobryń, Bystrzyca Kłodzka 2013
  97. Wspomnienia Sybiraków, red. J. Przewłocki, t. V, Warszawa 1991 (2 egzempl.)
  98. Wspomnienia Sybiraków, red. J. Przewłocki, t. VI, Warszawa 1992 (2 egzempl.)
  99. Zaleski A., Wspomnienia lwowskie, kazachstańskie i inne, Wrocław 2014
  100. Zesłani, red. M. Chmielewska, Wołomin 2010
  101. Zieleniewski W., Z okrwawionego gniazda wyrzuceni i rozsiani, Drezdenko 2002

 

 

Czasopisma:

Karta

2009 nr 60

My Sybiracy, rocznik Związku Sybiraków – Oddział w Łodzi

Nr 13 2002

Nr 15 2004 (2 egz.)

Nr 18 2007

Nr 19 2008

Nr 20 2009 (2 egz.)

Nr 21 2010 (2 egz.)

Nr 23 2012

Nr 24 2013

Nr 25 2014

Sybiracy. Pismo poszkodowanych przez totalitaryzm, Warszawa, 1992- 

R. 3 nr 43, 45

R. 4 nr 51-55

R. 6 nr 61-65

R. 7 nr 66

Sybirak. Pismo Związku Sybiraków, Białystok 1995- 

Nr 13 1995

Nr 14 1996

Nr 18 1998

Nr 20 1999

Nr 22, 24 2000

Nr 25-27 2001

Nr 28-29 2002

Nr 30-31 2003

Zesłaniec. Pismo Rady Naukowej Zarządu Głównego Związku Sybiraków, 1996

Nr 1 1996

Nr 2 1997

Nr 3 1998

Nr 5 2000

Nr 6 2001

2002 nr 7-10

2003 nr 11, 12, 14

2004 nr 15-19

2005 nr 20-23

2006 nr 24, 26-28

2007 nr 29-32

2008 nr 33-34, 36-37

2009 nr 38, 40-41

2010 nr 42-45

2011 nr 46-49

2012 nr 50, 52-53

2013 nr 54-57

2014 nr 58-61

2015 nr 62-63

Kroniki Zarządu Oddziału Związku Sybiraków we Wrocławiu:

1988-1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001-2002

2003

2004

2005

2006

2007

Kontakt

Pracownicy Zespołu Dokumentacyjnego:

 

Godziny otwarcia

Centrum Dokumentacyjne Ośrodka „Pamięć i Przyszłość” jest czynne:
poniedziałek – piątek, 8,00 – 16,00
ul. Teatralna 10-12 (III p.), 50-055 Wrocław

archiwum[at]pamieciprzyszlosc.pl

Pracownia Naukowa jest czynna:
wtorek – piątek, 10,00 – 15,00

Opowiedzmy Wrocław
[Wojciech Kucharski, Marek Mutor, Marek Stanielewicz]

Wrocław w wyniku wojny został doszczętnie zniszczony i poddany niemal całkowitej wymianie ludności. Żadne tak duże miasto w Europie nie przeszło podobnego procesu. Polska społeczność, która znalazła się tu po wojnie, musiała niejako na nowo stworzyć, czy też przetworzyć miasto. Nowi mieszkańcy stopniowo przyjęli i pokochali wielokulturową spuściznę Wrocławia, miasta, które przez poprzednie stulecia było domem Polaków, Czechów, Niemców i wielu innych. Włączyli oni do niej elementy tradycji swoich przodków, w szczególności żywotne wartości kultury kresowej. Efektem tego procesu jest współczesne postrzeganie Wrocławia jako miasta otwartego, polskiego i europejskiego zarazem. Historia Wrocławia jawi się dziś jako niebanalne źródło inspiracji dla jego rozwoju, ale też dla rozwiązywania szerszych – europejskich problemów.

Powojenny Wrocław to opowieść o zniszczeniach wojennych, wymianie ludności, skutkach „żelaznej kurtyny”, pojednaniu międzynarodowym, odbudowie materialnej i duchowej, wielkich twórcach polskiej kultury i nauki oraz o wolnościowym, antykomunistycznym zrywie. Każdy z rozdziałów tej opowieści to odrębne, niekoniecznie łatwe SPOTKANIE: ludzi przyjeżdżających z Kresów z tymi, którzy przybyli z innych regionów, Polaków z Niemcami, mieszkańców z przestrzenią miasta, przedmiotów przywiezionych z tymi zastanymi na miejscu… W całej powojennej historii odbija się ta prawda, którą wyraził w 1997 r. Jan Paweł II: „Wrocław jest miastem SPOTKANIA, jest miastem, które jednoczy”.

Zapraszamy do podróży po powojennym Wrocławiu: do przeżycia historii Wrocławian, do poznania świata, z którego przybyli na Dolny Śląsk po II wojnie światowej, do zobaczenia w jaki sposób poradzili sobie ze zniszczonym miastem, jak poznali jego historię, jak radzili sobie w okresie komunistycznej dyktatury, jak wytyczali drogę pojednaniu polsko-niemieckiemu – jak uzyskali upragnioną wolność.

Kardynał Bolesław Kominek

kard_kom_pub

Kardynał Bolesław Kominek, Arcybiskup Metropolita Wrocławski.

Kardynał Bolesław Kominek, Arcybiskup Metropolita Wrocławski.

Urodził się 23 XII 1903 r. w Radlinie II (obecnie dzielnica Wodzisławia Śląskiego) jako syn Franciszka i Katarzyny z domu Kozielskiej. W 1923 r. ukończył Państwowe Gimnazjum w Rybniku, jako jeden z dwóch pierwszych polskich maturzystów, a następnie rozpoczął studia teologiczne na Uniwersytecie Jagiellońskim.
Święcenia kapłańskie przyjął w 1927 r. z rąk biskupa Arkadiusza Lisieckiego. Następnie wyjechał do Paryża, gdzie w Instytucie Katolickim przygotował pracę doktorską o filozofii Rudolfa Euckena z Jeny oraz uzyskał licencjat z nauk społecznych. Chociaż miał dalsze aspiracje naukowe został skierowany jako wikariusz do parafii robotniczej w Dębie (diecezja katowicka). Po krótkim okresie w 1930 r. bp Stanisław Adamski wyznaczył go do pracy w sekretariacie Akcji Katolickiej. Z zapałem organizował stowarzyszenia i zjazdy katolickie. Potrafił zachęcić do działania stosując nietypowe metody, pisał artykuły i broszurki pod prowokacyjnymi tytułami np. „Rola diabła w Akcji Katolickiej”. Przyszły kardynał w okresie wojny pozostał w kraju. Działał w swojej macierzystej diecezji. 15 VIII 1945 r. został mianowany administratorem apostolskim w Opolu. Pełnił tę funkcję do 26 I 1951 r., kiedy wraz z pozostałymi pięcioma administratorami apostolskimi został zmuszony do opuszczenia urzędu.
Przez kolejnych 5 lat pracował na terenie diecezji krakowskiej. Początkowo mieszkał na Wawelu, a w 1953 r. znalazł przystań w klasztorze Sióstr Urszulanek w Sierczy koło Wieliczki. 10 X 1954 r. otrzymał potajemnie sakrę biskupią w Przemyślu, konsekratorem był biskup przemyski Franciszek Barda. W 1956 r. został biskupem administratorem we Wrocławiu, a 1962 r. otrzymał godność arcybiskupa. Brał udział w obradach Soboru Watykańskiego II. Był członkiem soborowej Komisji do Spraw Apostolstwa Świeckich i Komisji do spraw Prasy i Widowisk. Został także powołany na członka papieskiej komisji „Justitia et Pax” oraz na członka Sekretariatu do Spraw Niewierzących. W 1965 r. był głównym inicjatorem i autorem „Orędzia biskupów polskich do ich niemieckich braci w Chrystusowym urzędzie pasterskim”. Przyczynił się do unormowania stosunków dyplomatycznych między Polską a Niemcami i unormowania granic diecezji zachodnich w 1972 r. W latach 1956–1972 był przewodniczącym Komisji Episkopatu do Spraw Kościoła na Ziemiach Zachodnich i Północnych, a od 1957 r. przewodniczącym Komisji Duszpasterstwa Ogólnego Episkopatu Polski. 5 III 1973 r. papież Paweł VI kreował go kardynałem. Zmarł 10 III 1974 r., został pochowany w Katedrze Wrocławskiej.

O projekcie

Ośrodek „Pamięć i Przyszłość” począwszy od 2008 roku prowadzi szereg projektów dotyczących życia i działalności kard. Bolesława Kominka, a także okoliczności powstania i znaczenia Orędzia biskupów polskich do biskupów niemieckich.

Kardynał Bolesław Kominek (1903–1974) to jedna z najwybitniejszych postaci powojennego Kościoła w Polsce i zarazem niekwestionowany mąż stanu. Pierwszy polski arcybiskup wrocławski, prekursor pojednania polsko-niemieckiego, główny inicjator i autor orędzia pojednawczego skierowanego do biskupów niemieckich, w którym padają słynne słowa „udzielamy wybaczenia i prosimy o nie”.

Bolesław Kominek odegrał ogromną rolę w organizowaniu życia społecznego i struktur kościelnych po wojnie na terenie Opolszczyzny i Dolnego Śląska. Działał na rzecz unormowania polskiej obecności na ziemiach zachodnich, doprowadził do uregulowania przez Stolicę Apostolską statusu diecezji katolickich na terenach włączonych w skład państwa polskiego po wojnie. Równocześnie swoimi działaniami pokazywał, że możliwe jest ułożenie relacji polsko-niemieckich na gruncie prawdziwego pojednania, wybaczenia i pokoju. Jako autor Orędzia wymieniany jest wśród osób, które odegrały pierwszoplanową rolę w przezwyciężaniu pojałtańskiego podziału Europy.

W 2008 r. Ośrodek zrealizował projekt zbierania relacji świadków „Kardynał Bolesław Kominek w oczach wrocławskich kleryków”. W ramach niego przeprowadzono wywiady z szesnastoma kapłanami, którzy byli wyświęcani w latach 1956–1974, czyli w okresie gdy archidiecezją wrocławską kierował Bolesław Kominek.

Materiały te zostały wykorzystane w opracowaniu naukowym P. Sroka, Kardynał Bolesław Kominek i Orędzie biskupów polskich do biskupów niemieckich w oczach wrocławskich kleryków, [w:] Wokół Orędzia. Kardynał Bolesław Kominek prekursor pojednania polsko-niemieckiego, red. W. Kucharski, G. Strauchold, Wrocław 2009, s. 153–163. Wszystkie te relacje znajdują się w Archiwum Historii Mówionej.

Ośrodek przeprowadził także szereg kwerend w archiwach krajowych i zagranicznych (Archiwum Akt Nowych, Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, Archiwum Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej we Wrocławiu, Archiwum Archidiecezjalnym we Wrocławiu, Historisches Archiv des Erzbistums Köln oraz w archiwach prywatnych) w poszukiwaniu materiałów związanych z okolicznościami powstania Orędzia biskupów polskich do biskupów niemieckich z 1965 r. oraz działalnością biskupa Bolesława Kominka. Cześć z materiałów została opublikowana. W. Kucharski, D. Misiejuk, Dokumenty, {w:] Wokół Orędzia. Kardynał Bolesław Kominek prekursor pojednania polsko-niemieckiego, red. W. Kucharski, G. Strauchold, Wrocław 2009, s. 207–381.

 

4 grudnia 2008 r. w auli Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu odbyła się konferencja naukowa „Kardynał Bolesław Kominek prekursor pojednania polsko-niemieckiego”. Jej celem było przybliżenie sylwetki metropolity wrocławskiego, ukazanie jego działalności na rzecz poprawy stosunków polsko-niemieckich w okresie powojennym, a także ukazanie relacji Kościoła z państwem w czasie dyktatury komunistycznej oraz okoliczności powstania i siły oddziaływania Orędzia pojednawczego skierowanego przez episkopat Polski do biskupów niemieckich 18 XI 1965 r.

Do udziału w konferencji zaproszeni zostali naukowcy z różnych ośrodków badawczych m.in. z: Uniwersytetu Wrocławskiego, Uniwersytetu Opolskiego, Instytutu Pamięci Narodowej, Polskiej Akademii Nauk w Warszawie i Centrum Badań Historycznych Polskiej Akademii Nauk w Berlinie oraz Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu.

10 grudnia 2008 r. w gmachu Reduty Banku Polskiego przy ul. Bielańskiej 10 w Warszawie odbyła się dyskusja „Orędzie biskupów polskich do biskupów niemieckich jako przykład roli polskiego Kościoła w przezwyciężaniu powojennych podziałów w Europie”, w której udział wzięli: dr Piotr Cywiński (dyrektor Muzeum Auschwitz-Birkenau, prezes Klubu Inteligencji Katolickiej w Warszawie), kardynał Henryk Gulbinowicz (były ordynariusz diecezji wrocławskiej), bp Josef Homeyer (były ordynariusz diecezji Hildesheim, były przewodniczący Komisji Episkopatów Wspólnoty Europejskiej), dr Kazimierz M. Ujazdowski (były minister kultury i dziedzictwa narodowego). Rozmowę przeprowadził Zbigniew Nosowski (redaktor naczelny miesięcznika „Więź”). Dyskusji towarzyszył premierowy pokaz filmu o kardynale Bolesławie Kominku.

22 października 2009 r. w refektarzu Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu odbył się panel dyskusyjny „Kardynał Bolesław Kominek – prekursor pojednania polsko-niemieckiego”. Panel zorganizowany został w ramach Pierwszej Wrocławskiej Konferencji o Współczesnych Niemczech. W spotkaniu wzięli udział ks. prof. Jan Krucina – długoletni współpracownik kardynała Kominka, prof. Grzegorz Strauchold – historyk z Uniwersytetu Wrocławskiego, Dariusz Misiejuk – historyk z Instytutu Pamięci Narodowej, dr Wojciech Kucharski – historyk z Ośrodka „Pamięć i Przyszłość” i Uniwersytetu Wrocławskiego oraz Marek Mutor – dyrektor Ośrodka „Pamięć i Przyszłość”. Podczas spotkania zostało wyświetlone nagranie telewizyjne wywiadu na temat Orędzia, który kardynał Kominek udzielił dziennikarzowi Hansjakobowi Sthele dla niemieckiej telewizji ARD 7 stycznia 1966 r. oraz zaprezentowana książka: Wokół Orędzia. Kardynał Bolesław Kominek – prekursor pojednania polsko-niemieckiego, red. Wojciech Kucharski i Grzegorz Strauchold, Wrocław 2009.

 

W związku z obchodzoną 45. rocznicą wystosowania Orędzia biskupów polskich do biskupów niemieckich Ośrodek „Pamięć i Przyszłość” zorganizował debatę „Rola Kościoła w europejskim pojednaniu”.

Spotkanie odbyło się 18 listopada 2010 r. w refektarzu Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich we Wrocławiu, o godzinie 17.00. W dyskusji udział wzięli: abp Marian Gołębiewski, Winfried Lipscher, prof. Kazimierz Czapliński oraz Marek Mutor. Słowem wstępnym podzielił się z zebranymi ks. prof. Jan Krucina.

Wcześnie, o godz. 13.00, pod pomnikiem kardynała zostały złożone kwiaty m.in. przez metropolitę wrocławskiego arcybiskupa Mariana Gołębiewskiego, panią konsul Anette Bussmann, prezydenta Wrocławia – Rafała Dutkiewicza, Włodzimierza Sulejem – dyrektorem Wrocławskiego Oddziału IPN, Adolfa Juzwenkę – dyrektora Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, Jerzy Woźniak – prezesa Wrocławskiego Oddziału Światowego Związku Żołnierzy AK, a także przedstawicieli Wrocławskiego Oddziału Związku Sybiraków, środowiska kombatanckie, przedstawiciele duchowieństwa, a także studentów.

Serwis www

Ośrodek przygotował serwis internetowy, na którym znajdują się informacje dotyczące postaci kard. Bolesława Kominka oraz Orędzia biskupów polskich. Na stronie zamieszczono także szereg materiałów archiwalnych. Zapraszamy na stronęwww.kardynalkominek.pl

Książka „Wokół Orędzia"

Książka „Wokół Orędzia. Kardynał Bolesław Kominek – prekursor pojednania polsko-niemieckiego” zawiera materiały konferencji naukowej zorganizowanej przez Ośrodek „Pamięć i Przyszłość” 4 grudnia 2008 r. we Wrocławiu. Znajduje się w niej dwanaście artykułów poruszających kwestie związane z działalnością kardynała Bolesława Kominka oraz genezą i okolicznościami powstania Orędzia biskupów polskich do biskupów niemieckich.

Wśród autorów znaleźli się ks. prof. Jan Krucina, wieloletni najbliższy współpracownik metropolity wrocławskiego, historycy zajmujący się problematyką relacji polsko-niemieckich: prof. Grzegorz Strauchold, prof. Piotr Madajczyk, dr Robert Żurek, historycy Instytutu Pamięci Narodowej: dr hab. Jan Żaryn, dr Łukasz Kamiński, dr Stanisław Bogaczewicz, którzy zajęli się relacjami państwo-Kościół, historycy Kościoła: bp prof. Jan Kopiec, ks. prof. Józef Pater, dr Wojciech Kucharski oraz młodzi badacze – mgr Joanna Giel i mgr Piotr Sroka.

W książce zamieszczona została obszerna część źródłowa zawierająca 69 dokumentów dotyczących treści, okoliczności powstania Orędzia, reakcji społecznej na nie oraz wybrane dokumenty związane z inwigilacją kardynała Bolesława Kominka. Materiały te zostały wytworzone przez organy bezpieczeństwa (w tym Departament I – wywiad i Departament IV zajmujący się walką z Kościołem), Ministerstwo Spraw Zagranicznych i Urząd do spraw Wyznań. Dokumenty te w większości nie były dotąd publikowane i dostarczają całkiem nowych informacji związanych z problematyką Orędzia.

Poważnym problemem, na jaki natrafiają badacze zajmujący się Orędziem biskupów polskich do biskupów niemieckich jest także brak nowoczesnej, krytycznej edycji tego tekstu. Tę lukę staramy się w niniejszym tomie wypełnić. Zamieszczając w trzeciej części tomu krytyczne wydanie tekstu niemieckiego oraz polskiego tłumaczenia opatrzonego przypisami merytorycznymi. Część ta została uzupełniona faksymilami oryginału Orędzia.

Oddając do rąk czytelników zbiór uwzględniający aktualny stan badań nad osobą i dziełem kardynała Kominka mamy nadzieję, że przyczyni się on do podjęcia szerszych badań na ten temat oraz spełni oczekiwania czytelników zainteresowanych historią Kościoła po drugiej wojnie światowej.

WOKÓŁ ORĘDZIA. KARDYNAŁ BOLESŁAW KOMINEK – PREKURSOR POJEDNANIA POLSKO-NIEMIECKIEGO
RED. WOJCIECH KUCHARSKI I GRZEGORZ STRAUCHOLD
OŚRODEK „PAMIĘĆ I PRZYSZŁOŚĆ”
WROCŁAW 2009

Aby zakupić książkę, należy wysłać zamówienie na adres [email protected]

Film „Kapłan pojednania"

Film „Kapłan pojednania. Kardynał Bolesław Kominek 1903–1974″ przedstawia drogę życiową metropolity wrocławskiego kardynała Bolesława Kominka pokazując miejsca, w których się wychował, kształcił i dorastał, gdzie uczył się tolerancji i kultury europejskiej. Ukazuje także jego dokonania jako hierarchy kościelnego. Główny akcent położony został na działania, jakie podejmował na drodze do pojednania polsko-niemieckiego, a szczególnie na okoliczności powstania Orędzia biskupów polskich do biskupów niemieckich, w którym padły słynne słowa o przebaczeniu.

W filmie wykorzystano bogaty materiał archiwalny, w dużej części dotąd nieznany (m.in. z Archiwum Akt Nowych, Historisches Archiv des Erzbistums Köln, Instytutu Pamięci Narodowej, z archiwum filmowego ks. Dr Jerzego Rasiaka, z archiwum Ośrodka „Pamięć i Przyszłość”), wypowiedzi świadków historii, historyków i przyjaciół kardynała, wśród nich: prezydenta Richarda von Weizsäckera, kard. Henryka Gulbinowicza, doktora Hansjakoba Stehle, historyków Normana Daviesa, Piotra Madajczyka, Grzegorza Straucholda.

Dotychczas odbyło się kilkanaście pokazów kinowych filmu m.in. we Wrocławiu, Warszawie, Legnicy, Świdnicy. Film był emitowany przez wrocławski oddział TVP – obejrzało go ko. 80 tys. widzów. Z uwagi na duże zainteresowanie filmem planowane jest jego wznowienie przez TVP w 2010 roku.

Reżyseria: Marcin Bradke

Współpraca reżyserska: Wojciech Kucharski, Grzegorz Auguścik

Scenariusz: Marcin Bradke

Zdjęcia: Grzegorz Auguścik

Produkcja: Poraj Media na zlecenie Ośrodka „Pamięć i Przyszłość”

Rok produkcji: 2008

Aby zakupić film, należy wysłać zamówienie na adres [email protected]

X